شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران

Transcript

1 فصلنامه مدیریت کسبوکار شماره 27 پاییز 1394 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران 1 حسین وظیفه دوست 2* سید مهدی نامجوی 3 عبداهلل جاسبی 4 رضا رادفر چکیده پژوهش حاضر به شناسایی و اولویتبندی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران پرداخته است. نوع تحقیق گذشتهنگر به لحاظ هدف کاربردی و توصیفی از نوع پیمایشی است. جامعه آماری پژوهش شامل کلیه متخصصان دستاندرکار در حوزه پیمانکاران مشاوران و کارفرمایان پروژههایی است که از بین تعداد زیاد پروژههای سازمان بر اساس نظر خبرگان سازمان و بر اساس مالکهای اهمیت پروژه به لحاظ بهرهبرداری )مثال ترافیکی( اهمیت پروژه به لحاظ وضعیت فناوری و اهمیت پروژه به لحاظ حجم ریالی قرار دارد بهعنوان شاخص تشخیص داده شد که تعداد آنها در بازه زمانی مدنظر بالغ بر 15 پروژه عمرانی شاخص است که عمال تعداد 220 نفر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل پرسشنامه بود. تجزیهوتحلیل دادهها با استفاده از نرمافزارهای SPSS لیزرل و سوپر دسیژن انجام شده است. بر اساس نتایج عوامل فردی سازمانی محیطی و ماهیت پروژه که در مجموع دارای 25 شاخص مورد تایید بودهاند عوامل کلیدی موفقیت پروژه شناخته شدند. نتایج بررسی به کمک سوپر دسیژن نیز نشان داد که عامل محیطی دارای بیشترین وزن و سایر عوامل به ترتیب اولویت عوامل فردی سازمانی و ماهیت پروژه است. واژگان کلیدی: پروژه موفقیت و شکست پروژه عوامل کلیدی موفقیت پروژههای عمرانی. sm_namjoo@yahoo.com تاریخ دریافت مقاله: 1394/04/24 تاریخ پذیرش مقاله: 1394/07/03 1. استاد دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم و تحقیقات. 2. دانشآموخته کارشناسی دانشگاه تهران و کارشناسی ارشد دانشگاه آزاد. 3. استاد دانشگاه علم و صنعت. 4. دانشیار دانشگاه آزاد اسالمی واحد علوم تحقیقات.

2 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز مقدمه یک پروژه عمرانی ترکیبی است از وقایع و اتفاقات گوناگون برنامهریزی شده یا نشده که در طول چرخه حیات پروژه است و زیر چتر تغییرات در محیط به حیات خود ادامه میدهد. در این بین عواملی وجود دارند که اهمیت آنها در به موفقیت رسیدن یک پروژه و یا شکست آن دارای اهمیت مضاعفی است. این عوامل بهنام عوامل موفقیت پروژه شناخته میشوند. لیم و محامد )1999( عوامل موفقیت پروژه را اینگونه تعریف نمودند: مجموعهای از عوامل محیطی واقعیات و یا عوامل تأثیرگذارند که میتوانند خروجیهای پروژه را تحتتأثیر قرار دهند. اینها عواملی هستند که میتوانند انجام یک پروژه را سرعت بخشند و یا آن را با مشکل مواجه نمایند میتوانند باعث موفقیت یا شکست پروژه شوند اما نمیتوانند مبنایی برای ارزیابی پروژه قرار گیرند )لیم و محامد 1999(. نداشتن شناخت کافی و فراگیر عوامل موفقیت پروژه کار را برای کنترل پایش و نحوه عملکرد پروژهها دشوار مینماید بنابراین شناسایی عوامل تأثیرگذار در شکست یا موفقیت پروژهها متناسب با نوع پروژهها از سوی مدیران و کارفرمایان و مجریان میتواند چارچوب مناسبی برای ارزیابی و بررسی خروجیهای پروژه برای آنان فراهم نماید و همچنین شناخت عوامل موفقیت پروژهها میتوانند به مدیریت تخصیص مناسب منابع در طول عمر پروژه کمک نماید )اهدزی 2008(. جهان در حال تغییر و تحول است و سرعت تغییرات در عصر ما بیش از هر زمان دیگر است. در دنیای متغیر کنونی سازمانها نهتنها برای پیشرفت بلکه برای حفظ بقای خود نیز باید متناسب با تغییرات محیط پیرامون در خود تغییر ایجاد کنند. از طرفی سازمانها برای اینکه بتوانند در این دنیای در حال تغییر پیشرفت نمایند و حتی فراتر از آن بهمنظور تامین رضایت مشتری که خود از عوامل مهم حفظ بقای سازمانها است نیازمند اتمام به موقع پروژهها و حصول نتایج مطابق برنامههای از پیشتعیینشده هستند. از اینرو ضرورت بررسی عوامل کلیدی موثر بر موفقیت پروژهها برای هر سازمان و تالش در تحقق به موقع و موفق پروژهها بر هیچکس پوشیده نیست. همه ساله هزاران میلیارد تومان اعتبار در قالب بودجه طرحهای عمرانی و یا سایر منابع اعتباری به مصرف ساختوساز و تعمیر و نگهداری اماکن و تاسیسات مورد نیاز کشور میرسد. این اعتبارات در سطح کشور از دورترین مرزهای آبی و خاکی کشور گرفته تا مرکز و در قالب صدها پروژه متنوع هزینه میشود. یکی از سازمانهایی که بهخصوص در دورههای اخیر دارای پروژههای متعدد و متنوع بنا به فراخور نیاز مشتریان و با حجم باالی ریالی است شهرداریها هستند. امروزه اینگونه سازمانها پروژههای متعددی در حوزههای مختلف اعم از اجتماعی عمرانی و... داشته و اقداماتی که در دورههای اخیر در شهرداریها صورت گرفته است در جهت

3 103 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... شفافیت و پاسخگویی توانسته تا حدودی رضایت مردم را فراهم آورد. این سؤال جدی برای همه آنها مطرح است که با فرض اینکه برنامه دقیق و مناسبی مبتنی بر اصول علمی و بومی برای اجرای طرحها و پروژههای عمرانی تدوین شده باشد عوامل مؤثر در اجرای موفقیتآمیز پروژههای عمرانی و حصول اهداف متصوره در آن چیست ماهیت پروژههای عمرانی و بهطورکلی پروژههای ساخت متفاوت بودن شرایط هر یک از آنان است. نوع سیستم اجرا شده در ساختمان نوع مصالح روش اجرا کاربرد وضعیت تخصیص منابع و... مواردی هستند که محققان در دهه گذشته مطالعات گستردهای را در زمینه شناسایی عوامل موفقیت هر نوع از پروژهها با توجه به طبیعت آن سیستم آغاز کردهاند )داینتی 2003(. 2. مبانی نظری و پیشینه تحقیق در چند سال اخیر توجه ویژهای به عوامل کلیدی موفقیت پروژهها شده است این توجه در قالب پژوهشهای خارجی و داخلی مطرح شده است که در ادامه به بیان آنها پرداخته میشود: ناظمی )1390( عوامل کلیدی موفقیت پروژههای EPC نفت وگاز را عوامل فردی شغلی سازمانی و محیطی ذکر میکند. نوریفرد )1388( سه عامل زمانبندی واقعگرایانه تخصیص مناسب و کافی بودجه و منابع و شفاف بودن اهداف پروژه بهعنوان سه عامل کلیدی موفقیت پروژه در ایران میداند. صالحی )1388( علل تأخیر در پروژههای ساختمانی را عدم برنامهریزی محدودیت منابع مالی و محیط خارجی ذکر میکند. بابازاده )1387( در تحقیقی با عنوان»تعیین عوامل بحرانی تأخیر در پروژههای گازرسانی«به ترتیب مشکل عدم صدور مجوزهای حفاری )مشکالت حقوقی( مشکالت مالی پیمان عدم برنامهریزی نیروی انسانی مشکالت کاالیی پیمان را بهعنوان عوامل بحرانی درنظر میگیرد. قطبی )1387( وجود قوانین نامناسب مالی عدم برنامهریزی علمی در ایجاد پروژهها برآورد مالی نامناسب و عدم تخمین صحیح هزینهها نقص طراحی و عدم مطالعات کافی و کادر طراح ناآشنا به امور اجرایی ضعف پیمانکار عدم استقرار سیستم مؤثر و کارا در فرآیند مدیریت پروژه عدم تأمین بهموقع منابع و امکاناتی که در اختیار دستگاه اجرایی است عدم وجود ساختار سازمانی مشخص در پروژهها را بهعنوان علل تأخیر طرحهای عمرانی شبکه فرودگاهی ذکر میکند. فرجی )1387( عوامل مربوط به تاخیر در پرداخت صورت وضعیتهای موقت و عدم پرداخت پیشپرداخت به پیمانکار استمالک اراضی و مطالعه و طراحی را بهعنوان دالیل تأخیر پروژههای عمرانی صنعت آب کشور ذکر میکند.

4 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز گندمی )1387( عدم تأمین اعتبار مشکالت تملک اراضی و تاخیر در پرداختهای پیمانکاران را مهمترین عوامل تاخیر پروژههای عمرانی قلمداد کرده است. امینی و همکاران )2012( ارائه به موقع تکمیل متناسب با بودجه رضایتمندی و انتظارات کلی مشتری و داشتن مشخصات فنی مناسب بهعنوان معیار ارزیابی موفقیت و اثرات کار مهندسی بر موفقیت پروژه ذکر میکند. عدنان و همکاران )2011( عوامل موفقیت پروژههای طراحی و ساخت در دانشگاههای دولتی مالزی توسط عواملی چون ارائه درک شفاف از گستره پروژه ظرفیت باالی قبلی پیشنهاددهنده/ پیمانکاران احتمالی ارزیابی کامل پروپوزال پیمانکار ارائه توجیهی شفاف برای کارفرما و محدودسازی تغییرات در نیازهای کارفرما در جریان ساخت تحقیقات محلی جامع در مورد متقاضیان بهعنوان عوامل کلیدی موفقیت پروژه مورد مطالعه قرار میگیرد. المومنی )2010( طراحی ضعیف کوتاهی کارفرما تغییرات طرح شرایط اقتصادی افزایش در کمیت و عدم برنامهریزی صحیح را بهعنوان دالیل تأخیرات ساختمانی ذکر میکنند. از نظر دولویی و همکاران )2010( درک شفاف از ویژگیهای زیربنایی مرتبط با انتخاب پیمانکاران در زمینه دستیابی به پیامدهای موفقیتآمیز پروژه امری بسیار حائز اهمیت است. دریم پونگ و همکاران )2009( مشکالت طراحی مشکالت مالی ساختار و قوانین کمبود نیروی انسانی و مصالح و تجهیزات را از عوامل اصلی تاخیر پروژهها در کشور غنا نام میبرند. مژر و تاویل )2009( مشکالت مالی از نظر کارفرما روابط قراردادی از نظر پیمانکار و مدیریت پروژه از نظر مشاور را بهعنوان دالیل تأخیر در صنعت ساختمان لبنان بر میشمارند. چان و کوماراسوامی )2009( طراحی و برآورد نادرست مدیریت پروژه ضعیف و کمبود مصالح را بهعنوان علل تأخیر پروژهها درنظر میگیرد. عبدالرحمن و تکیم )2009( مدیریت مالی ضعیف و سابقه مالی ضعیف پیمانکار مشکالت اخذ وام و تورم را بهعنوان عوامل اثرگذار در تأخیر پروژه میداند. عدنان و همکاران )2009( بستهشدن مرزها اعتصابات نبود مصالح در بازار و تاخیر در انتقال مصالح به محل کارگاه را از دالیل تاخیر و افزایش هزینههای مورد انتظار در پروژههای ساختمانی غزه قلمداد میکنند. اوده و بتین )2008( دخالت کارفرما عدم تجربه کافی پیمانکار عدم پرداخت تعهدات مالی در موعد مقرر فعالیت کارگران کند بودن فرآیند تصمیمگیری و طراحی ناقص را بهعنوان دالیل تأخیر احداث پروژهها توسط پیمانکاران سنتی ذکر میکنند. سونگا و همکاران )2008( کمبود اعتبار و عدم پرداخت صورت وضعیتهای کارهای تمامشده ضعف مدیریت قرارداد تغییرات شرایط محلی کمبود مصالح برنامهریزی اشتباه و

5 105 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... عوامل مربوط به نیروی کار و... را بهعنوان موانع ویژه و موضوعات وابسته به اجرای پروژهها در اقتصاد در حال رشد ذکر کردهاند. ماناواژیا و ادیکریب )2007( ضعف سازمانی عدم پرداخت بدهی قوانین دولتی شرکتهای تولیدکننده و تاخیر در انتقال مصالح بهعنوان دالیل تأخیر در پروژههای اتوبانی نپال میدانند. مولر و ترنر )2007( نشان دادند که موفقیت مدیران پروژه در مدیریت پروژه به شایستگیهای آنها بهخصوص سبک رهبری آنها شامل هوش هیجانی تمرکز و درک مدیریت بستگی دارد. اساف و الهجی )2006( عواملی مانند پیشنهاد قیمت پایین طراحی و برنامهریزی نامناسب توسط پیمانکار مدیریت و نظارت ضعیف پیمانکار کمبود کارگر و مشکالت مالی را بهعنوان دالیل تأخیر پروژههای ساختمانی بزرگ درنظر میگیرند. شکیل و فریدی )2006( طراحی اولیه ناقص فرایند تصمیمگیری کند توسط کارفرما و تایید طرح را بهعنوان دالیل مهم تأخیر در پروژههای ساختمانی امارات ذکر میکنند. اختالفات در مورد موقعیت زمین وقفه عمومی تفاوت در تنظیم برآوردها اشتباهات در طراحی و تغییرات بیش از اندازه در مبلغ قرارداد نتایجی است که نیرمال کومار و همکارانش )2006( با مطالعه بر عوامل بحرانی و ناسازگار در پروژههای کره با عنوان»عوامل تعارض در پروژههای ساختمانی از دیدگاه مهندسان کرهای«بدان رسیده بودند. وسترولد )2003( رهبری و تیم سیاست و استراتژی مدیریت سهامدار منابع و عقد قرارداد را بهعنوان عوامل موفقیت پروژه ذکر میکند. 3. مدل مفهومی پژوهش مدل مفهومی تحقیق حاصل مبانی نظری تحقیق پیشنه میدانی تحقیق و نظر خبرگان است. متغیرهای مستقل تحقیق شامل عوامل فردی سازمانی محیطی و ماهیت پروژه است. متغیر وابسته تحقیق عوامل کلیدی موفقیت پروژههای سازمان مهندسی و عمران شهر تهران است. عوامل فردی شامل: شاخصهای آشنایی با دانش تخصصی مدیریت پروژه و استانداردهای مرتبط برخورداری حداقلی از دانش فنی و تخصصی مرتبط با موضوع پروژه برآورد صحیح زمان و کنترل زمانبندی پروژه برآورد و مدیریت صحیح هزینه و نقدینگی پروژه تجارب قبلی در خصوص مدیریت پروژههای مشابه مهارت و توانایی مذاکره قدرت تصمیمگیری و حل مسئله موفقیت و بلندپروازی مدیر پروژه مهارتهای ارتباطی و ارتباطات اثربخش و توانایی پیشبینی چالشها در طول اجرای پروژه است.

6 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز عامل سازمانی شامل: شاخصهای کارایی ساختار تصمیمگیری شرکت جهت اتخاذ تصمیمات بهموقع و صحیح وجود ساختارهای نظارتی و کنترلی مناسب جهت مدیریت پیمانکاران مدیریت صحیح فرایند مهندسی در پروژه/شرکت گردش صحیح و بهموقع اطالعات پروژه و اتخاذ استراتژیهای مناسب سازمانی بهمنظور چابکی در اجرای پروژهها است. عامل محیطی شامل: شاخصهای همکاری کارفرما در انجام پروژه شفافیت کارفرما در مراحل اجرایی و ارتباط با مجری پروژه قدرت تصمیمگیری و توانایی حل مشکالت کارفرما تامین بهموقع منابع مالی و تسهیالت موردنیاز شناخت تعریف دقیق محدوده پروژه از سوی کارفرما توان ظرفیتی تامینکننده و توان کیفی تامینکننده است. عامل ماهیت پروژه شامل: شاخصهای اهمیت اقتصادی پروژه اهمیت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی پروژه و جزء طرحهای ملی یا مهم بودن است. پس از انجام مقایسههای زوجی برای معیارهای مرتبط نتیجه وزنهای این معیار بهصورت زیر است: شکل 1: مدل مفهومی تحقیق 4. روششناسی تحقیق این پژوهش بر اساس طبقهبندی بر مبنای هدف در زمره تحقیقات کاربردی است و از حیثث روش جزء تحقیقات توصیفی از نوع پیمایشی بهشمار میآید. جامعه آماری پژوهش شثامل کلیثه متخصصان دستاندرکار در حوزه پیمانکاران مشاوران و کارفرمایان پروژههایی است کثه از بثین تعداد زیاد پروژههای سازمان بر اساس نظر خبرگان سازمان بر اساس مالکهای اهمیت پثروژه به لحاظ بهرهبرداری )مثال ترافیکی( اهمیت پروژه به لحاظ وضعیت فناوری و اهمیت پثروژه بثه لحاظ حجم ریالی قرارداد بهعنوان شاخص تشخیص داده شثد کثه تعثداد آنهثا در بثازه زمثانی

7 107 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... مدنظر )بین سالهای 90 تا 92( بالغ بر 15 پروژه عمرانی شاخص شد که عمال تعثداد 220 نفثر به روش تصادفی ساده انتخاب شدند. ابزار پژوهش شامل دو نوع پرسشنامه است کثه پرسشثنامه اول بر مبنای طیف لیکرت و برای شناسایی عوامل کلیدی موفقیت سازمان مطالعه شده است که در مرحله اول تعداد 14 پرسشنامه بین خبرگان توزیع شد تثا 51 شثاخص شناسثاییشثده مثورد ارزیابی قرار داده شود و شاخصهای نهایی که به 25 شاخص تقلیل یافت در معادالت ساختاری مورد ارزیابی قرار داده شود. برای انتخاب 14 نفر از روش حد اشباع استفاده شثده اسثت سثپس پرسشنامه دوم بر مبنای طیف ساعتی بین خبرگان سازمان بهمنظور اولویتبندی عوامل و )زیثر( شاخصهای آن به کمک روش ANP توزیع شد. روایی و پایایی پرسشثنامه بثه طریثق روایثی صوری و به کمک نرمافزار معادالت ساختاری لیزرل و پایایی به کمثک ضثریب آلفثای کرونبثا بررسی و معتبر ارزیابی شد. تجزیهوتحلیل دادهها بثا اسثتفاده از نثرمافزارهثای Lisrel SPSS Super Decision انجام شده است. فرضیههای تحقیق ث عوامل فردی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههایشاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. ث عوامل سازمانی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. ث عوامل محیطی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. ث عوامل ماهیت پروژه از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود.

8 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز تحلیل نتایج و یافتهها مدلیابی معادالت ساختاری شکل 2: مدل نهایی تحقیق سایر مقادیر مدل پژوهش در جدول 1 مشاهده میشود: جدول 1: مقادیر مدل پژوهش

9 109 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... 1 مقادیر برآورد بارهای عاملی که از طریق روش بیشینه درست نمایی محاسبه شده است در شکل 2 نمایش داده است. این مقادیر که اصطالحا λ نامیده میشوند بهمنظور برآورد نمرات 2 متغیرهای مکنون در تحلیل SEM مورد استفاده قرار میگیرد. مقادیر استانداردشده بارعاملی نشاندهنده رابطه استاندارد میان شاخصهای مدل اندازهگیری است. این مقادیر قابل مقایسه است همچنین مقادیر خطای استاندارد برآورد نشاندهنده میزان خطا در برآورد خام بارهای عاملی است که مقادیر کوچکتر )نزدیک به صفر( نشاندهنده برآوردهای دقیقتر و فاصله اطمینان کوچکتر است. ضریب مسیر روابط بین متغیرها را نشان میدهد و طیف این ضریب بین 0 تا 1 است. هر چه این میزان به 1 نزدیکتر باشد نشاندهنده قویتر بودن روابط بین متغیرها است. مقادیر T که حاصل تقسیم برآورد بارعاملی بر خطای استاندارد است نشاندهنده معناداری برآورد بارعاملی )تفاوت معنادار بار عاملی با صفر( است. مقادیر T بین 1/96- و 1/96 نشاندهنده عدم وجود اثر معناداری میان متغیرهای مکنون مربوط است. مقادیر T بین 1/96 و 2/576 نشاندهنده اثر معناداری با بیش از %95 اطمینان میان متغیرهای مکنون مربوط است. مقادیر T مساوی و بزرگتر از 3/29 نشاندهنده اثر معناداری با بیش از %99 اطمینان میان متغیرهای مکنون مربوطه است بنابراین همانطورکه در ستون T جدول 1 مشاهده میشود از تأثیر متغیرها بر یکدیگر با بیش از %99 اطمینان مورد تأیید هستند. برازش مدل: برازش مدل به این معنی است که ماتریس واریانس-کوواریانس مشاهده شده یا ماتریس واریانس کوواریانس پیشبینیشده توسط مدل باید مقادیری نزدیک به هم داشته باشد یا اصطالحا برازش داشته باشد. هر چه قدر مقادیر ما در ماتریس به هم نزدیک باشند مدل دارای برازش بیشتری است. در مدلیابی معادالت ساختاری هنگامی میتوان به برآوردهای مدل اعتماد کرد که مدل دارای برازش کافی باشد. 1. Maximum Liklihood 2. Structural equation modeling

10 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز عنوان شاخص X 2 /df 1 RMSEA 2 GFI 3 AGFI CFI 4 IFI 5 جدول 2: شاخصهای برازش مدل نهایی دامنه مورد قبول مقدار نتیجه تأیید مدل تأیید مدل تأیید مدل تأیید مدل تأیید مدل تأیید مدل 2/78 0/000 0/99 0/94 0/99 0/99 X2/df 3 RMSEA<0.09 GFI>0.9 AGFI>0.85 CFI>0.90 IFI>0.90 تمامی شاخصهای برازش بهکاررفته نشان میدهد که این مدل دارای برازش خوبی است در نتیجه مدل تحقیق دارای توانایی باالیی در اندازهگیری متغیر اصلی تحقیق است. تعیین اولویت معیارهای اصلی مدل با استفاده از روش :ANP جهت تحلیل مدل مفهومی پژوهش و تعیین وزن و اهمیت معیارها از نرمافزار Super Decision استفاده شده است. شکل 3: برونداد نرمافزار سوپردسیژن برای تعیین اولویت معیارهای اصلی براساس هدف براساس بردار ویژه بهدست آمده: ث عوامل محیطی با وزن نرمال 0/4806 در اولویت اول قرار دارد. ث عوامل فردی با وزن نرمال 0/2902 در اولویت دوم قرار دارد. ث عوامل سازمانی با وزن نرمال 0/1365 در اولویت سوم قرار دارد. 1. Chi square divided to degree of freedom 2. Root mean square error of approximation 3. Goodness of fit index 4. Comperation fit index 5. Inceremental fit index

11 111 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... ث ماهیت پروژه نیز از کمترین اولویت برخوردار است. ضریب سازگاری مقایسههای انجامشده نیز برابر 0/0909 بهدست آمده است که چون کوچکتر از 0/1 است میتوان به مقایسههای انجامشده اطمینان کرد. 6. بحث و نتیجهگیری فرضیه اول: عوامل فردی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. با استفاده از مدلیابی معادالت ساختاری این فرضیه مورد تأیید قرار گرفت. در واقع نتیجه تجزیهوتحلیل دادهها شاخصهای آشنایی با دانش تخصصی مدیریت پروژه و استانداردهای مرتبط برخورداری حداقلی از دانش فنی و تخصصی مرتبط با موضوع پروژه برآورد صحیح زمان و کنترل زمانبندی پروژه برآورد و مدیریت صحیح هزینه و نقدینگی پروژه تجارب قبلی در خصوص مدیریت پروژههای مشابه مهارت و توانایی مذاکره قدرت تصمیمگیری و حل مسئله موفقیت و بلندپروازی مدیر پروژه مهارتهای ارتباطی و ارتباطات اثربخش و توانایی پیشبینی چالشها در طول اجرای پروژه بهعنوان عوامل تاثیرگذار بر موفقیت پروژه شناسایی شدند. نتایج این فرض با پژوهشهای اویارحسینی )1388( درخصوص دو شاخص اول و شاخص نهم قطبی )1387( درخصوص شاخص سوم و چهارم عالیی )1381( درخصوص شاخص اول و چهارم فهمیآزاد )1381( درخصوص شاخص اول و سوم صالحی )1388( درخصوص شاخص اول و چهارم طاهریوناصفهانی )1386( درخصوص شاخص اول و دوم و هفتم وطنخواه )1389( درخصوص شاخص سوم و چهارم ناظمی )1390( با تاکید بر شاخص فردی بهخصوص شاخصهای اول و دوم و نهم شکوهینیا )1389( درخصوص شاخص اول جبارزاده )1385( درخصوص شاخص سوم و چهارم مرتهب )2012( درخصوص شاخص دوم و سوم و پنجم نوریفرد )1388( درخصوص شاخص سوم و چهارم قیدر )1383( درخصوص شاخص اول و دوم و نهم رحیمزاده )1389( درخصوص شاخص هفتم مدهوشی )1373( درخصوص شاخص اول و دوم کادرفورس )2007( مژر و تاویل )2009( درخصوص شاخص اول اوده و بتین )2008( درخصوص شاخص هفتم چان و کوماراسوامی )2009( درخصوص شاخص اول عامل فردی همراستا است. فرضیه دوم: عوامل سازمانی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود.

12 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز با استفاده از مدلیابی معادالت ساختاری این فرضیه مورد تأیید قرار گرفت. در واقع نتیجه تجزیهوتحلیل دادهها شاخصهای کارایی ساختار تصمیمگیری شرکت/سازمان جهت اتخاذ تصمیمات بهموقع و صحیح وجود ساختارهای نظارتی و کنترلی مناسب جهت مدیریت پیمانکاران مدیریت صحیح فرایند مهندسی در پروژه/شرکت گردش صحیح و بهموقع اطالعات پروژه و اتخاذ استراتژیهای مناسب سازمانی بهمنظور چابکی در اجرای پروژهها بهعنوان عوامل تاثیرگذار بر موفقیت پروژه شناسایی شدند. نتایج این فرض با پژوهشهای اویارحسینی )1388( درخصوص شاخص چهارم قطبی )1387( دخصوص شاخص سوم طاهریوناصفهانی )1386( درخصوص شاخص اول وطنخواه )1389( درخصوص شاخص چهارم قیدر )1383( درخصوص شاخص چهارم جبارزاده )1385( درخصوص شاخص اول قیدر )1383( و رحیمزاده )1389( درخصوص شاخص چهارم ناظمی )1390( وسترولد )2003( درخصوص شاخص پنجم و ماناواژیا و همکاران )2007( درخصوص شاخصهای عامل سازمانی همراستا است. فرضیه سوم: عوامل محیطی از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. با استفاده از مدلیابی معادالت ساختاری این فرضیه مورد تأیید قرار گرفت. در واقع نتیجه تجزیهوتحلیل دادهها شاخصهای همکاری کارفرما در انجام پروژه شفافیت کارفرما در مراحل اجرایی و ارتباط با مجری پروژه قدرت تصمیمگیری و توانایی حل مشکالت کارفرما تامین بهموقع منابع مالی و تسهیالت موردنیاز شناخت تعریف دقیق محدوده پروژه از سوی کارفرما توان ظرفیتی تامینکننده و توان کیفی تامینکننده در اجرای پروژهها بهعنوان عوامل تاثیرگذار بر موفقیت پروژه شناسایی شدند. نتایج این فرض با پژوهشهای بابازاده )1387( )با توجه به استخراج نتایج مطالعات درخصوص مسائل مالی در الویت دوم( و اویارحسینی )1388( درخصوص شاخصهای چهارم ششم و هفتم قطبی )1387( درخصوص شاخص ششم و هفتم همچنین نتایج این فرض با مطالعات قبادی )1388( فرجی )1387( فهمیآزاد )1381( گندمی )1387( صالحی )1388( عمیدی )1383( طاهریوناصفهانی )1386( وطنخواه )1389( جعفری )1389( نوریفرد )1388( مدهوشی )1373( سونگا و همکاران )2008( مژر و تاویل )2009( اوده و بتین )2008( دریم پونگ ) 2009 ( همگی درخصوص شاخص چهارم عالیی )1381( درخصوص شاخص دوم شکوهینیا )1389( درخصوص شاخص اول و دوم مرتهب )2012( درخصوص شاخص اول و چهارم رحیمزاده )1389( درخصوص شاخص سوم و چهارم ماناواژیا و همکاران )2007( درخصوص شاخص ششم و هفتم شکیل و فریدی )2006( درخصوص شاخص سوم عدنان و همکاران )2012( درخصوص شاخص دوم و ضمنا عموم

13 113 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... مطالعات در سازمانهای خارجی کشورهای در حال توسعه درخصوص شاخصهای ششم و هفتم عامل محیطی همراستا است. فرضیه چهارم: عوامل ماهیت پروژه از عوامل کلیدی مؤثر در موفقیت پروژههای شاخص سازمان مهندسی و عمران شهر تهران بهشمار میرود. با استفاده از مدلیابی معادالت ساختاری این فرضیه مورد تأیید قرار گرفت. در واقع نتیجه تجزیهوتحلیل دادهها شاخصهای اهمیت اقتصادی پروژه اهمیت سیاسی و اجتماعی و فرهنگی پروژه و جزء طرحهای ملی یا مهم بودن در اجرای پروژهها بهعنوان عوامل تاثیرگذار بر موفقیت پروژه شناسایی شدند. نتایج این فرض با پژوهشهای اویارحسینی )1388( نوریفرد )1388( فرشگر )1391( و مدهوشی )1373( همراستا است. همچنین با استفاده از نظرات خبرگان به وزندهی معیارها مبادرت میشود. نتایج نظرات خبرگان با استفاده از نرمافزار سوپر دسیژن عوامل محیطی فردی سازمانی و ماهیت پروژه را به ترتیب در اولویت اول تا چهارم قرار داد یعنی عوامل محیطی بیشترین وزن و ماهیت پروژه کمترین وزن را نبست سایر عوامل در موفقیت پروژه داراست. با توجه به اینکه عوامل محیطی بیشترین وزن را نسبت به سایر عوامل در موفقیت پروژهها دارا بودهاند بنابراین باید نسبت به شاخصهای همکاری کارفرما در انجام پروژه شفافیت کارفرما در مراحل اجرایی و ارتباط با مجری پروژه قدرت تصمیمگیری و توانایی حل مشکالت کارفرما تامین به موقع منابع مالی و تسهیالت موردنیاز شناخت تعریف دقیق محدوده پروژه از سوی کارفرما توان ظرفیتی تامینکننده و توان کیفی تامینکننده اقدامات عملی صورت گیرد تا بهبود این مولفه را در پی داشته باشد )بهخصوص با همکاری بیشتر کارفرما در انجام پروژه و تامین بهموقع منابع مالی و تسهیالت موردنیاز که وزن باالتری بین شاخصهای عوامل محیطی دارند احتمال موفقیت پروژهها را باال ببرند.( پیشنهاد میشود هنگام انتصاب مدیران پروژهها درخواست شود برنامه خود برای مدیریت پروژه و همچنین سبک و شیوههای عمده اجرایی خود را ارائه نماید همچنین در انتصابات به تسلط مدیران پروژه با دانش مدیریت پروژه مهارت و توانایی مذاکره و... لحاظ شود. در بین شاخصهای عامل فردی شاخص آشنایی با دانش تخصصی مدیریت پروژه و استانداردهای مرتبط بیشترین وزن را دارا بودهاند بنابراین باید قبل از انعقاد قرارداد پروژهها با متقاضیان از بابت میزان توانایی علمی و تخصصی آنان اطمینانخاطر کسب کرد و حتی معیار اول برای انتخاب را مبنای برتری علمی و تخصصی در این حوزه نسبت به سایر رقبا دانست.

14 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز در بین شاخصهای عامل سازمانی بیشترین اولویت را شاخصهای گردش صحیح و به موقع اطالعات پروژه و مدیریت صحیح فرایند مهندسی در پروژه/شرکت دارا است بنابراین پیشنهاد میشود که مدیران پروژه و شرکتهای مجری بیشترین تمرکز خود را بر فرایند انجام کار و بخش فناوری اطالعات داشته باشند تا با ارائه اطالعات به موقع به مبادی ذیربط از بروز مشکالت جلوگیری میکند و با مدیریت صحیح فرآیند مهندسی نیل به موفقیت پروژهها محتملتر شود. پیشنهاد میشود بهمنظور جلوگیری از تکرار اشتباهات و دوباره کاریها هنگام انتصاب مدیران پروژهها از آنها درخواست شود بر اساس الگوهایی که مورد تایید سازمان است نسبت به مستند کردن پروژه و همچنین تجارب خود اقدام کنند و گزارش آن را در پایان پروژه به سازمان ارائه دهند.

15 115 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان... منابع 1. اویارحسینی حمیدرضا. )1388(. بررسی ابعاد و علل تأخیر در انجام پروژههای عمرانی وزارت راه و ترابری و ارائه الگوی مناسب برای اجرای آنها. پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی. دانشگاه آزاد واحد تهران مرکزی. 2. بابازاده بهزاد )1387(. تعیین عوامل بحرانی تأخیر در پروژههای گازرسانی پایاننامه کارشناسی ارشد. دانشگاه مازندران. 3. صالحی محمدحسن. )1388( بررسی عوامل اساسی تاخیر در پروژههای ساختمانی شرکت- های برق منطقهای پایاننامه کارشناسی ارشد مهندسی صنایع دانشگاه امیرکبیر. 4. عالیی محمد. )1381(. مطالعه دالیل پایهای دیرکرد در اجرای پروژههای سدسازی استان خراسان پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی موسسه آموزش و تحقیقات مدیریت وزارت نیرو. 5. فرجی مجید )1387(. بررسی دالیل تاخیر پروژههای عمرانی صنعت آب کشور پایاننامه کارشناسی ارشد دانشگاه علم و صنعت ایران. 6. فهمیآزاد علی. )1381(. بررسی علل تاخیر و پیامدهای ناشی از عدم تحویل به موقع سدها در استان خراسان. پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی موسسه آموزش و تحقیقات مدیریت وزارت نیرو. 7. قطبی زهره. )1387( بررسی علل تاخیر طرحهای عمرانی شبکه فرودگاهی کشور پایاننامه کارشناسی ارشد مرکز مطالعات و مدیریت و بهرهوری ایران. 8. گندمی رضا )1387(. بررسی علل تاخیرات پروژههای عمرانی با مطالعه موردی روی صنعت سدسازی استان کرمانشاه پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت اجرایی دانشگاه علم و صنعت ایران. 9. طاهریون اصفهانی فرهاد. )1380(. بررسی علل باال رفتن هزینههای تمام شده پروژههای بیمارستانی در فاز اجرا و بررسی درصد تأثیر آنها. پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت دانشگاه تربیت مدرس. 10. مدهوشی مهرداد. )1373(. تحلیل عوامل موفقیت و عدم موفقیت پروژهها و ارائه مدل پیشبینی سال پایاننامه دکتری رشته مدیریت دانشگاه تهران. 11. نوریفرد یداله )1388(. شناخت عوامل کلیدی در موفقیت پروژه در ایران دومین کنفرانس مدیریت پروژه. 12. وطنخواه رضا. )1389(. بررسی علل تأخیر پروژههای عمرانی مطالعه موردی پروژههای سازمان نوسازی مدارس کشور. پایاننامه کارشناسی ارشد مدیریت پروژه و ساخت دانشگاه تربیت مدرس. 13. Abdul-Rahman. and Hamzeh, Takim. and Wong (2009). "Financial-related causes contributing to project delays", Journal of retail and leisure property. 14:

16 فصلنامه مدیریت کسبوکار- شماره - 27 پاییز Adnan, Enshassi. and Jomah, al-najjar and Mohan kumaraswamy (2009). "Delay and cost over runs in the construction projects in the Gaza strip", Journal of financial management of property and construction. 14: Adnan, Hamimah. and Bachik, Fauziah. and Supardi, Azizan. And Marhani, Mohd Arif (2011). "Success factors of design and build projects in public universities", Asia pacific international conference on environment-behaviour studies, Salamis Bay. Conti Resort Hotel, Famagusta, North Cyprus. 16. Ahadzie, D. K (2008). "Critical success criteria for mass house building projects in developing countries", International Journal of Project Management. 26, AL-Momani. A. H (2010). "Construction delay: a quantitative analysis", International journal of project management, Amini, Y. and Soltani, P. and Younesian, A. H. and Mortaheb, M. M. (2012). "Impact of engineering work quality on project success", 26 th IPMA word congress, Crete. Greece. 19. Chan, D.W.M. and Kumaraswamy, M. M (2009). "Compressing construction durations: Lesson learned from Hong Kong building projects", International Journal of Project Management. 20: Dainty, ARN,Cheng, Mei-I, Moore, DR (2003). "Redefining performance measures for construction project managers: an empirical evaluation", Construct Manage Economics; 21: Doloi, HK. C, and Iyer, Anil Sawhney. (2010)" Structural equation model for assessing impact of contractor s performance on project success", International journal of project management. 22. Drimpong, Y. and Olywoye, J. and Crawford, L ( 2009). "Causes of delay and cost overruns in construction of groundwater projects in a developing countries, Ghana as a case study", International Journal of Project Management, 21; Lim, CS, Mohammed, Z (1999). "Criteria of project success: an exploratory reexamination", Int J Project Manag; Manavazhia, Mr. and Adhikarib, Dk (2007). "Material and equipment procurement delay in highway project in Nepal", International journal of Project management. (20): Mezher, T.M. and Tawil, W (2009). "Causes of delays in the construction industry in Lebanon", Engineering Construction and Architectural management, 53: Muller, R. and Turner, Rodney. (2007). "The influence of project managers on project success criteria and project success by type of project", European management journal. 25(4): Nirmal Kumar, acharya and Young Dai, Lee and Haeman, Im (2006). "Conflicting factor in construction project: Korean perspective", Engineering, construction and architectural management journal. 13: Odeh, A. M. and Battaine, T. H (2008). "Causes of construction delay. traditional contracts", International Journal of Project Management, 20: Sakil, Arshi. and Faridi, smaeh. and El-sayegh, Monir (2006). "Significant factor causing delay in the UAE construction industry", Taylor and Francis journals. 11:

17 117 شناسایی عوامل کلیدی موفقیت پروژههای شاخص سازمان Sounugar, F. and Aliboh, O. and Olake, D (2008). "Particular barriers and issues associated with projects in a developing and emerging economy, Case study of some abandoned water and irrigation projects in Nigeria", International Journal of project management, 20: Westerveld, E (2003). "The project excellence model: Linking model success criteria and critical success factors", International journal of project management.